Novemaba 16: Kuʻikahi me Beretānia (Māhele 2)

November 16, 1836: Treaty with Britain (Māhele 2)

As described in a previous blog posting, Commander Edward Russell of the H.M.S. Actaeon secured an agreement at gunpoint which permitted British residents to settle on land obtained with the king’s consent. Below is the Hawaiian text of this controversial treaty (available in Foreign Office & Executive: Chronological File, 1790 – 1849 1836 Nov n.d. 7, 16). In the previous post, the English language version of this treaty is provided.

[metaslider id=931]

He mau olelo keia i hooponoponoiaʻi a i hoopaaiaʻi ma Honolulu ma ka Moku Oahu i ka la umikumamaono o Novemaba 1836.

Pauku 1. E aeia mai ko Enelani mau kanaka e hele mai i ko Hawaii pae aina me ko lakou mau moku a me ko lakou waiwai o kela waiwai o keia waiwai; e aeia mai hoi lakou e noho ilaila, i like no ka loihi o ka manawa e noho pono ai malalo o ke kanawai, a e kukulu hale e noho ai a me na hale e malu ai ko lakou waiwai, ke ae mai ke alii; a e mau ke kuikahi maikai mawaena o na aina o Beretania Nui laua me na aina o Hawaii nei.

Pauku 2. He mea pono i na kanaka o Enelani e noho ana ma Hawaii nei e hele i ko lakou aina a i na wahi e ae iluna o ko lakou mau moku a iluna o na moku e paha; e hiki ia lakou ke kuai lilo aku i ko lakou waiwai, na pahale, na hale a me ia mea ae ia mea ae, ke lohe e ke alii, a e lawe pu me lakou i ka dala o ia mau mea, aole mea iki e keakea ai. Aka o ka lepo malalo iho i kukuluiaʻi na hale no ke alii ia, aole nae e hiki i ke alii ke wawahi i na hale a e hana hewa iki i ka waiwai a kekahi kanaka o Berikania.

Pauku 3. A i make kekahi kanaka o Enelani ma ko Hawaii pae aina, aole e huliia kona mau waiwai, aole hoi e hoopaia e kekahi o na Kiaaina a me na ʻlii, aka e haawiia i ka lima o na mea ana i kauoha ai a i kona mau hooilina paha ina paha lakou maanei, a i ole ikea ka hooilina a o ka mea i kauohaia ai paha, ilaila e lilo ke Konakele a o kona hope paha i mea nana e hooponopono ma ia mea; a ina he mau aie ku kekahi i ka mea i make aku la e kokua ke Kiaaina o ia wahi a e koi aku, ke hiki ia ia, i na mea aie e hookaa i ko lakou mau aie i ka Hooilina a i ka mea i kauohaiaʻi paha, a i ole ikea ka Hooilina a o ka mea i kauoha i aʻe paha, alaila e ukuiaʻe i ke Konakele. A na ke Konakele e hai aku i ke alii i ka make ana o na kanaka Beritania a pau nona na waiwai e waiho ana ma keia pae aina.

/s/Tamehameha 3d
/s/ Edward Russell