Eia i luna aʻe nei kekahi kiʻi mai kekahi puke mai i paʻi ʻia i ka makahiki 1887. He puke i kākau ʻia e H.R. Hitchcock, kekahi poʻo kumu o ke kula ʻo Lahainaluna. ʻO ka inoa o ua puke nei, ʻo ia ʻo “An English-Hawaiian Dictionary: With Various Useful Tables: Prepared for the Use of Hawaiian-English Schools.” He hana hoʻonanea paha ka heluhelu ʻana i kekahi mau ʻaoʻao o ia puke e pili ana i nā huaʻōlelo kahiko Lākina a me nā manaʻo Hawaiʻi no lākou? Inā pēlā, e hoʻomau i ka heluhelu ʻana ma lalo nei no ke ʻano o ka wehewehe ʻana i ia mau huaʻōlelo.
Term | Language | English | Hawaiian |
A priore | L | From the cause to the effect | Mai ke kumu a i kona hoopena |
Ab initio | L | From the beginning | Mai ka hookumu ana |
Bona fide | L | In good faith | Me ka manao pono |
De jure | L | By right | Mamuli o ke pono paa |
De novo | L | Anew | Hou |
Ex officio | L | By virtue of his office | Mamuli o ka mana o kana oihana |
Ex parte | L | On one side only | Ma kahi aoaowale no; paewaewa |
Ex post facto | L | After the deed is done | Mahope o ke ko ana |
In flagrante delicto | L | Taken in the act | Hopuia oiai e hooko ana |
In loco | L | In the proper place | Ma kahi kupono |
In loco parentis | L | In the place of a parent | Ma kahi o ka makua |
In perpetuum | L | Forever | Mau a mau loaʻku |
In re | L | In the matter of | No ka hihia |
In toto | L | Entirely; wholly | A pau loa |
Lex non scripta | L | The unwritten law | Ke kanawai i kakau ole ia |
Locum tenens | L | A substitute; a proxy | He hope; he pani hakahaka |
Mêlêe | F | A riot | He haunaele; uluaoa |
Mens sana in sano corpore | L | A sound mind in a sound body | He noonoo makaukau iloko o ke kino ikaika |
Mittimus | L | We send | Ke hoouna nei makou. He palapala hoopaa i ka lawehala ma ka hale paahao. |
Modus operandi | L | Manner of operation | Ke ano o ka hana |
Nolle prosequi | L | To be unwilling to proceed | E hoole ana e hoopii (ma ka aoao o ke aupuni) |
Non compos mentis | L | Not sound in mind | Lalau ma ka noonoo |
Non sequitur | L | It does not follow | Aole no laila |
Onus probandi | L | The burden of proving | Ka haawe o ka hooiaioa ana |
Parole d’honneur | F | Word of honor | Olelo paa oiaio |
Particeps criminis | L | An accomplice | He koolua ma ka hewa |
Per contra | L | Contrariwise | Ma ka aoao ku-e |
Per se | L | By itself considered | I noonoo kaawale ia |
Post mortem | L | After death | Mahope o ka make |
Prima facie | L | On the first view | I kino hou o ka nanaʻana |
Pro bono publico | L | For the public good | No ka pono o ka lahui |
Pro et con | L | For and against | He kokua a he kue |
Pro rata | L | In proportion | Ma ke kaulike |
Quid pro quo | L | One thing for another | Kela no keia |
Salus populi suprema est lex | L | The welfare of the people is the Supreme Law | O ka pomaikai o ka lahui ka makia ia o na kanawai |
Secundem artem | L | According to rule | Mamuli o ka loina |
Sine die | L | Without appointing a day | Me ke koho ole i ka la |
Sine qua non | L | An indispensible condition | He mea hiki ole ke hoole ia |
Stet | L | Let it stand | Pela iho |
Sub judice | L | Under consideration | Ke noonoo ia nei |
Sub rosa | L | Under the rose; privately | Malu |
Sui generis | L | Of its own kind | O kona like maoli iho no |