Ka Puke a H.Hitchcock – Nā Huaʻōlelo Lākina, Palani, Ikalia

Eia i luna aʻe nei kekahi kiʻi mai kekahi puke mai i paʻi ʻia i ka makahiki 1887.  He puke i kākau ʻia e H.R. Hitchcock, kekahi poʻo kumu o ke kula ʻo Lahainaluna. ʻO ka inoa o ua puke nei, ʻo ia ʻo “An English-Hawaiian Dictionary: With Various Useful Tables: Prepared for the Use of Hawaiian-English Schools.”  He hana hoʻonanea paha ka heluhelu ʻana i kekahi mau ʻaoʻao o ia puke e pili ana i nā huaʻōlelo kahiko Lākina a me nā manaʻo Hawaiʻi no lākou? Inā pēlā, e hoʻomau i ka heluhelu ʻana ma lalo nei no ke ʻano o ka wehewehe ʻana i ia mau huaʻōlelo.

Term Language English Hawaiian
A priore L From the cause to the effect Mai ke kumu a i kona hoopena
Ab initio L From the beginning Mai ka hookumu ana
Bona fide L In good faith Me ka manao pono
De jure L By right Mamuli o ke pono paa
De novo L Anew Hou
Ex officio L By virtue of his office Mamuli o ka mana o kana oihana
Ex parte L On one side only Ma kahi aoaowale no; paewaewa
Ex post facto L After the deed is done Mahope o ke ko ana
In flagrante delicto L Taken in the act Hopuia oiai e hooko ana
In loco L In the proper place Ma kahi kupono
In loco parentis L In the place of a parent Ma kahi o ka makua
In perpetuum L Forever Mau a mau loaʻku
In re L In the matter of No ka hihia
In toto L Entirely; wholly A pau loa
Lex non scripta L The unwritten law Ke kanawai i kakau ole ia
Locum tenens L A substitute; a proxy He hope; he pani hakahaka
Mêlêe F A riot He haunaele; uluaoa
Mens sana in sano corpore L A sound mind in a sound body He noonoo makaukau iloko o ke kino ikaika
Mittimus L We send Ke hoouna nei makou. He palapala hoopaa i ka lawehala ma ka hale paahao.
Modus operandi L Manner of operation Ke ano o ka hana
Nolle prosequi L To be unwilling to proceed E hoole ana e hoopii (ma ka aoao o ke aupuni)
Non compos mentis L Not sound in mind Lalau ma ka noonoo
Non sequitur L It does not follow Aole no laila
Onus probandi L The burden of proving Ka haawe o ka hooiaioa ana
Parole d’honneur F Word of honor Olelo paa oiaio
Particeps criminis L An accomplice He koolua ma ka hewa
Per contra L Contrariwise Ma ka aoao ku-e
Per se L By itself considered I noonoo kaawale ia
Post mortem L After death Mahope o ka make
Prima facie L On the first view I kino hou o ka nanaʻana
Pro bono publico L For the public good No ka pono o ka lahui
Pro et con L For and against He kokua a he kue
Pro rata L In proportion Ma ke kaulike
Quid pro quo L One thing for another Kela no keia
Salus populi suprema est lex L The welfare of the people is the Supreme Law O ka pomaikai o ka lahui ka makia ia o na kanawai
Secundem artem L According to rule Mamuli o ka loina
Sine die L Without appointing a day Me ke koho ole i ka la
Sine qua non L An indispensible condition He mea hiki ole ke hoole ia
Stet L Let it stand Pela iho
Sub judice L Under consideration Ke noonoo ia nei
Sub rosa L Under the rose; privately Malu
Sui generis L Of its own kind O kona like maoli iho no