Maxims of Equity: Nā Rula Kaulike / Nā ʻŌlelo ʻAlakaʻi Kumu o ke Kaulike

Na J.M. Poepoe i kākau i puke no nā rula kaulike. Wehewehe ʻia ia mau rula ma ka ʻōlelo Hawaiʻi, a he mau rula nō hoʻi ia i unuhi ʻia mai ka ʻōlelo Lākina mai. A loaʻa akula ka manaʻo laulā o ua rula nei.  Eia malalo iho nei kekahi o kēlā mau rula i hōʻākāka maiau ʻia e Poepoe, kekahi loio kūpuna keu a ke akamai.

  • “E hahai ana ke Kaulike i ke Kanawai.” Aequitas sequitur legum – “Equity follows the law.”
  • “Ke like a like na pono Kaulike, e lanakila ana ke Kanawai.” “Where there is equal equity, the law must prevail.”
  • “O ka mea e imi ana i ke Kaulike, e hana oia i ke Kaulike.” “He who seeks Equity, must do Equity.”
  • “Ua oluolu i ke Kaulike i ka hana like.” “Equity delighteth in equity.”
  • “O ka ewaewa ole o ke Kaulike no ia.” “Equality is Equity.”
  • “O na mea i kupono ke hookoia ma ka mea i hala aku, ua manao ke Kaulike ua hookoia no.” “Equity looks upon that as done which ought to have been done.”
  • “O ka mea e hele ana imua o ke Kaulike, e hele oia me na lima maemae.” He who comes into Equity must come with clean hands.”
  • “Ke kokua nei ke Kaulike i na poe makaala, aole hoi i na poe hiamoe maluna o ko lakou mau pono.” Vigilantibus non dormientibus, aequitas subvenit – “Equity aids the vigilant, not those who slumber on their rights.”
  • “E nana ana ke Kaulike i ka manao maoli, aole i ke ano.” “Equity looks to the intent rather than to the form.”